Refractometer voor suiker meten; de restsuikers ná fermentatie

Een refractometer (soms ook wel brixmeter genoemd) is een eenvoudig kijk meetinstrument voor het suikergehalte meten van willekeurig welke drank. Je kijkt letterlijk door een kijker en via de schaalverdeling zie je hoeveel suiker er (nog) in zit.

Het gaat dan om alle vormen van suiker als glucose, fructose en kristalsuiker zoals we die kennen.

Dat wordt uitgedrukt in een schaal die 'Brix' heet en loopt van 0 tot 32 graden. Een brixmeting in 'graden' is de eenheid die voor Brix gehanteerd wordt, maar op zijn Jip en Jannekes betekent het dat als een suikermeting van waterkefir bv. 4 graden Brix aangeeft, je er vanuit mag gaan dat er 4% in volume/gewicht aan pure suiker in zit.

1 Liter bevat dan dus ongeveer 40 gram suiker. Meet dus met de refractometer suiker, of restsuikers, wat uiteindelijk in het eindproduct zit! Hierdoor kun je bijvoorbeeld ook het verschil meten tussen de eerste en tweede fermentatie van waterkefir.

De refractometer zou je naast Brix-meter ook een glucosemeter kunnen noemen, maar die term wordt vooral gebruikt voor apparaatjes waarmee je de bloedsuikerwaarde kunt meten. Dit gaat om het meten van het suikergehalte van een vloeistof.

Met dit apparaat wordt suiker meten of een brix-meting heel eenvoudig.

Schaalverdeling en meeteenheid

Het te meten suikergehalte wordt via het display in beeld gebracht en bestaat uit twee kolommen, die het suikergehalte op 2 verschillende manieren toont:

1. Schaalverdeling links in beeld: 0-32% brix

2. Schaalverdeling rechts: 1000 t/m 1130 SG Wort

Deze laatste schaalverdeling (SG Wort) wordt ook gebruikt in bijvoorbeeld de bierbrouwerij.

Via Google leer je meer over SG Wort.

Het nut van een refractometer

Gefermenteerde dranken zijn gezond, punt! Maar... hoe gezond, hangt ook af of en in welke mater er restsuikers in de drank NA de fermentatie achterblijven! En die heb je het liefst zo min mogelijk vanwege bekende redenen.

Dat is vooral van belang bij de fermentatie van:

• Waterkefir (ook de tweede fermentatie)

• Kombucha

• jun drank (gebruikt honing, dus ook heel veel suiker)

• Iedere drank waarbij bij aanvang van de fermentatie behoorlijk wat suiker aanwezig is, zoals vruchtensap.

De suikerwaarde meten van een gefermenteerde drank is dus van groot belang, ook omdat je daardoor beter weet of de fermentatie aan het eind, voldoende is afgerond.

Suiker meten van fermentatieresultaten

Het is dus vooral van belang wat aan het eind van de fermentatie nog aan suikers en dus koolhydraten achterblijft. Die wil je zo min mogelijk binnen krijgen, want doorsnee genomen krijgt iedereen standaard al (veel) teveel suiker binnen.

Je kunt het aan het toeval overlaten, maar het is bekend dat er heel wat 'ongelukkige' gebruiksaanwijzingen in omloop zijn voor de fermentatie van bv. waterkefir. Als de fermentatie start met te veel suiker, zal het eindproduct nog steeds teveel suiker bevatten. Maar met een beetje pech ook ongewenst veel alcohol (meer dan 0,5%) en/of het wordt veel zuurder voordat de meeste suikers omgezet zijn.

Dat moet je niet willen. Dus:

En daar komt de refractometer in beeld, die kan snel en eenvoudig de suikerspiegel meten!

Na refractie van willekeurig welke drank, weet u hoeveel suiker er (nog) in zit. De suiker waarde meten dus, anders is het de vraag hoeveel u binnen krijgt.

Twijfelt u nog en denkt u: Waarom een refractometer gebruiken? Lees dan:

► Blog: Daarom is een refractometer een goede investering voor je gezondheid!

Meet de restsuikers met een refractometer NA fermentatie

Door de suikerspiegel meten van het eindresultaat, kun je nauwkeuriger sturen op de hoeveelheid (rest)suikers, NA fermentatie. Vooral van belang voor degenen die zo 'suikerloos' mogelijk willen fermenteren, doch zonder de kefircultuur of kombucha scoby daarbij tekort te doen. Deze heeft altijd een minimale hoeveelheid suiker nodig om goed en actief te kunnen overleven.

Hetzelfde geldt natuurlijk voor het doormeten van bier, wijn, groente- en fruitsappen en ijs (wel op kamertemperatuur).

Hoe werkt een refractometer?

1. Het werkingsprincipe voor meten suiker gehalte

Ik zal niet teveel technisch in detail gaan, ook omdat het weinig toevoegt en dan ook nodeloos ingewikkelder lijkt dan het feitelijk is.

Het principe hoe het werkt is simpel: Het meetinstrument werkt zonder stroom en je kijkt door een kijker tegen het licht in en ziet vervolgens in het display de hoeveelheid in 'brix' graden die een te meten vloeistof heeft.

Het maakt gebruik van een bekend natuurkundig verschijnsel: de afbuiging van licht, bij het passeren van het vloeistofoppervlak. Opgeloste suiker beïnvloedt deze lichtbreking. Vergelijk het met het zien van een schelp in het water, waarbij het licht afbuigt en de schelp feitelijk een beetje verderop ligt dan waar je hem ziet.

Datzelfde principe wordt toegepast in de refractometer. Zo eenvoudig is het suiker gehalte meten: je leest de lichtbrekingsindex af van een schaalverdeling o.b.v. Brix. Ofwel zo kun je de suiker waarde meten, vergelijkbaar met gewichts- of volumepercentage.

2. Het suikergehalte meten van een vloeistof

Van de te meten vloeistof doe je enkele druppels op het meetglas, wat vervolgens afgedekt wordt met een kunststof klepje. Daardoor vormt zich een miniscuul dun filmlaagje waar je doorheen kijkt en de lichtbrekingsindex wordt beïnvloed door het suiker gehalte.

De schaalverdeling zie je op de eerste foto en gaat van 0 tot 32 graden brix. Voor fermentatiedoeleinden is die schaal zeer ruim bruikbaar, omdat het eindresultaat altijd minder dan 32 graden brix zal meten.
 

3. Kalibreren refractometer

De refractometer zal voor het eerste gebruik eenmalig gekalibreerd moeten worden. Dat kan eenvoudig zelf gedaan worden d.m.v. een meegeleverd minischroevendraaiertje het kalibratieschroefje wat vaster of juist losser te draaien.

Ook zal de lens ingesteld moeten worden op jouw ogen, dat gaat hetzelfde als met een verrekijker. Dus door de lens links- of rechtsom te draaien tot het beeld scherp is.

Deze refractometer is uitgerust met zogenaamde 'ATC' (Automatische Temperatuur Compensatie). D.w.z. dat ongeacht temperatuursverschillen, er niet opnieuw gekalibreerd hoeft te worden.

Kalibratie is dus eenmalig!

De kalibratie zelf:

• Gebruik daarvoor liefst gedistilleerd water en anders schoon kraanwater, druppel een paar druppels op het meetglas.

• Sluit het kunststof klepje.

• Kijk tegen het licht in.

• Draai de stelschroef links- of rechtsom om de blauwe balk onderin op '0' % brix te krijgen.

4. Gebruiksaanwijzing Refractometer - Eenvoudig suiker meten

De kalibratie wordt hiervoor al uitgelegd, maar deze wordt tesamen met het dagelijkse gebruik uitgelegd in de papieren gebruikshandleiding die we ook met het apparaat zelf meesturen (er is ook een Engelstalige handleiding met hele kleine lettertjes aanwezig).

► Gebruik zo refractometer voor suiker meten

Eigenschappen van deze ATC refractometer

• Temperatuurcompensatie: Ja (ongeacht temperatuur, dezelfde meetresultaten)

• Bereik: 0 - 32 graden brix

• Stroom?: Nee, werkt zonder batterijen. Voor de meting kijk je door de lens richting een wat sterkere lichtbron.

• Scherpstelling: Ja, is aan te passen aan oogafwijkingen door aan de ring te draaien (net als bij verrekijker).

• CE gecertificeerd?: Ja (zie vierde foto)

• Meegeleverd:

  • Doekje om het meetglas en kunststof klepje schoon te maken

  • Kalibratie schroevendraaier

  • Pipet voor het druppelen van de op suikergehalte te meten vloeistof

  • Handleiding in het Engels (van de producent)

  • Nederlandstalige handleiding van Kefirshop

  • Doosje waar alles in zit is optioneel (naar keuze wel of niet).
    Let op: de refractometer met doosje is vaak niet leverbaar.

Mutatiedatum: 03-05-2025